Die funktion des lachens und lächelns in den romanen von Franz Kafka

Max Brod, der innige Freund Kafkas und Herausgeber seiner Romane, hat im Jahre 1927 im Nachwort zur Erstausgabe des "Amerika"-Romans Kafkas Romane als eine "Trilogie der Einsamkeit" bezeichnet und somit auf tragische Rezeption dieser Werke gesetzt. Die "ungeheuren Widerstände”, von den zerdrückenden Machtpersonen und -institutionen herbeigeführt, setzen sich, Brods Rezeptionsvorgabe zufolge, den vereinsamten und isolierten Protagonisten entgegen, was diese Bücher "zu tragischen Dokumenten” mache.
Diese Lesart fand jahrzehntelang in der Kafka-Deutung eine plausible Begründung. Ohne die Stichhaltigkeit der bisherigen Forschungsergebnisse in Frage stellen zu wollen, wird im vorliegenden Buch eine andere Deutungsperspektive auf Kafkas Romane entworfen, welche neue, bisher ungewohnte Akzente setzt. Sobald man Kafkasche "Trilogie der Einsamkeit” und der "ungeheuren Widerstände” unter dem Gesichtspunkt des Lachens und Lächelns liest, verkehrt sie sich, der katastrophalen Finalisierung der Romane zum Trotz, in eine Trilogie über den Machtverfall, über fröhliche Abschiede von der Macht.
Max Brod, bliski przyjaciel Franza Kafki i wydawca jego dzieł, w swoim posłowiu do pierwszego wydania Ameryki (1927) określił powieści Kafki jako "trylogię samotności”, otwierając tym samym długi ciąg tragicznych interpretacji. Osamotnieni i wyizolowani protagoniści, jak czytamy u Broda, muszą borykać się z "mrocznymi przeciwieństwami”, za którymi kryją się osoby i instytucje związane ze strukturami władzy. To wszystko czyni owe dzieła, konkluduje Brod, "tragicznymi dokumentami”. Taka interpretacja podtrzymywana była przez badaczy twórczości Franza Kafki przez długie dziesięciolecia.
Niniejsza książka - pt. Funkcja śmiechu i uśmiechu w powieściach Franza Kafki - stara się otworzyć nieco inną perspektywę badawczą i zaakcentować pomijane dotąd aspekty Kafkowskich powieści, nie podważając jednocześnie zasadności dotychczasowych badań, lecz rozszerzając je o nowe spojrzenie. Owa "trylogia samotności” może bowiem zostać odczytana jako trylogia o upadku władzy i autorytetu, nawet wbrew katastroficznemu finałowi powieści. Taka interpretacja jest możliwa i wiarygodna, jeśli oprzemy ją na analizie funkcji i znaczenia śmiechu oraz uśmiechu bohaterów Kafkowskich powieści.