Jeszcze raz o starości z chorobą

Proces szybkiego starzenia się społeczeństw krajów rozwiniętych wymaga reakcji ludzi współodpowiedzialnych za politykę demograficzną, a także środowiska medycznego (lekarzy, pielęgniarek i opiekunek osób starszych) oraz twórców w szerokim tego słowa znaczeniu (ludzi filmu - reżyserów i scenarzystów, przedstawicieli innych sztuk wizualnych - malarzy, rzeźbiarzy, ludzi słowa - poetów, pisarzy oraz biografów, w tym autobiografów dokonujących literackie rozrachunku ze starzeniem) czy wreszcie ludzi nauki próbujących uporządkować zjawiska zachodzące w społeczeństwach końca XX i początku XXI w., zwłaszcza w obszarze problemów związanych z osobami w wieku senioralnym cierpiącymi na różne choroby.

W naszym tomie Jeszcze raz o starości z chorobą. On Ageing and Illness, One More Time badany korpus dzieł obejmuje prace zarówno polskie, jak i obce, autorzy zebranych w tomie esejów są także związani z różnymi międzynarodowymi ośrodkami. Definicją demencji i historią owej "plagi XXI wieku", jaką jest najczęstsza jej odmiana - choroba Alzheimera, zmian w społecznej percepcji i nastawienia do AD - od popularyzacji do dynamizacji - zajmuje się Mark Schweda. Lucy Burke koncentruje się na perspektywach, jakie niesie ze sobą określony typ polityki wobec osób starych, niepełnosprawnych, w tym cierpiących na demencję, skazanych na bezproduktywny schyłek egzystencji. Artykuł Esther Jones to swego rodzaju studium przypadku a zarazem świadectwo: autorka opisała własne doświadczenia wyniesione z pracy w domu opieki dla chorych na demencję. Przypadkiem zapadłego na demencję niemieckiego pisarza, historyka literatury, krytyka i tłumacza Waltera Jensa, którym do końca opiekowała się jego żona Inga, zajmuje się z kolei Anna Szyndler. Zgoła innym studium przypadku są dzieła autobiograficzne Sándora Máraia oraz Henryka Grynberga, którym poświęcony został artykuł Katarzyny Jerzak. Narracjom o domach starców, ich odbiorowi i obrazom w literaturze pięknej od Alberta Camusa po współczesne teksty literackie swoje artykuły poświęciły Agnieszka Czyżak i Hanna Serkowska. Starość w połączeniu z chorobą w powieściach wiktoriańskich Charlesa Dickensa to temat artykułu Adriana Taita. Metaforami starości w twórczości poetyckiej T.S. Eliota, Teda Hughesa i Craiga Hughesa zajmują się Olga Elsbach i Małgorzata Grzegorzewska. Na portretach "ubywających" - ojca i matki - w reportażach literackich Arno Geigera i Davida Sievekinga swoje badania skupia Maria Gierlak. Zaś Katarzyna Smyczyńska koncentruje się na dydaktycznym charakterze trylogii Stiana Hole a, tekście mającym na celu, zdaniem autorki, oswojenie najmłodszych czytelników z procesem starzenia.

Tom niniejszy nie jest dziełem skończonym, jeśli chodzi o proponowane sądy czy pod względem definitywnych rozstrzygnięć. Dokumentuje fazę wzrostu uwagi twórców w stosunku do problemów związanych z szybko powiększającą się populacją seniorów i, miejmy nadzieję, stanie się również inspiracją do dalszych badań nad starością w kulturze, zwłaszcza nad tą z ograniczeniami wywołanymi różnego rodzaju chorobami i niepełnosprawnością.