O przyjaźni

Rozmowa XVI Kasjana z abba Józefem O przyjaźni którą w nowym przekładzie publikujemy w niniejszym tomie jako zwiastun edycji drugiej części Rozmów jest bez wątpienia traktatem wyjątkowym w całej literaturze wczesnochrześcijańskiej. Przyjaźń to temat niezwykle istotny dla właściwego rozwoju każdego człowieka na wszelkich płaszczyznach w tym również duchowej. Stąd temat ten podejmowany był już szeroko w dziełach autorów starożytnych. Jego wagę dostrzegali również Ojcowie Kościoła jak Klemens Aleksandryjski Jan Chryzostom Ambroży Hieronim Augustyn. Jest jednak rzeczą interesującą że aż do czasów Jana Kasjana żaden z autorów chrześcijańskich nie poświęcił przyjaźni osobnej rozprawy. Również - co jest niemniej frapujące - następny podobny traktat poświęcony przyjaźni pojawi się dopiero w XII wieku a jego autorem będzie również mnich cysterski opat Aelred z Rievaulx 1110-1167. Przyjaźń zdaniem Kajsana to taki rodzaj relacji międzyludzkich czy też taki rodzaj obfitszej miłości względem niektórych który charakteryzuje się trwałością i prawością i który ukierunkowany jest na osiągnięcie celu bliższego czyli cnoty koniecznej do osiągnięcia celu dalszego - ostatecznego - czyli zbawienia. O ile na początku Rozmowy XVI Kasjan ukazuje przyjaźń w sensie szerokim jako zasadę pewnego porządku w świecie stworzeń lgnących do siebie dzięki swemu naturalnemu podobieństwu o tyle w dalszych rozdziałach ukazuje już przyjaźń w sensie właściwym czyli taką która wyrasta z obustronnej doskonałości i cnoty. Tym co jednak wyróżnia traktat Kasjana na tle wszystkich dotychczasowych opracowań tego zagadnienia jest ukazanie przyjaźni której źródłem jest miłość Boża rozlana w sercach przez Ducha Świętego Rz 55 zaś jej typem staje się uporządkowana miłość z Pieśni nad Pieśniami Pnp 2 4 LXX.