Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską

Porozumienia konkordatowe zawierane współcześnie między państwem i Kościołem katolickim mają kształt umów międzynarodowych. Układające się Strony regulują sprawy wspólne w dokumencie, w którym poza własnymi rozwiązaniami znajdują się także odesłania do norm wewnętrznych danego państwa lub prawa kanonicznego oraz do przyszłych porozumień między władzą świecką i kościelną.
Klauzule odsyłające w analizowanych konkordatach Stolicy Apostolskiej z Hiszpanią (1979) i z Polską (1993) nie stały się uniwersalnym i bezbłędnym środkiem prawnym do osiągnięcia pełnej normalizacji spraw wspólnych państwa i Kościoła. Ani właściwy dobór zakresu przedmiotowego, ani zastosowanie różnorodności formalnej klauzul odsyłających nie zastąpią woli skutecznej ich aplikacji. Prawo międzynarodowe zyskuje jednak dzięki nim postać bardziej elastycznych zasad niż sztywnej struktury.
Publikacja niniejsza przedstawia usystematyzowaną analizę porównawczą klauzul odsyłających zawartych w polskim i w hiszpańskim konkordacie. Jest to cenne studium nie tylko z prawa konkordatowego, ale także dla systemu prawa polskiego. Książka z pewnością zainteresuje studentów prawa publicznego kościelnego, konstytucyjnego i wyznaniowego, a także tych, którzy interesują się, zagadnieniami wolności religijnej i funkcji publicznych związków wyznaniowych.
Bogusław Trzeciak SJ (ur. 1965), jezuita, absolwent Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, Papieskiego Wydziału Teologicznego "Bobolanum" w Warszawie i Papieskiego Uniwersytetu Comillas w Madrycie. Doktor nauk prawnych, od roku 2001 jest wykładowcą prawa kanonicznego i stosunków państwo — Kościół na Bobolanum w Warszawie oraz dyrektorem Katolickiego Biura Informacji i Inicjatyw Europejskich OCIPE w Warszawie. W latach 2002-2005 pełnił obowiązki szefa Zespołu Doradców ds. Unii Europejskiej przy Konferencji Episkopatu Polski. Jest autorem książki pt. Relacje państwo — Kościół. O polskim Konkordacie `93 (Warszawa 1998).