Na szlaku Chrobrego

Przygotowania do przejęcia i zagospodarowania Ziem trwały już od wybuchu wojny. Były one prowadzone zarówno na wychodźstwie, gdzie rezydowały władze Rzeczypospolitej, jak i w konspiracji w Kraju. W ramach struktur Polskiego Państwa Podziemnego prace te były prowadzone zarówno przez pion cywilny, skupiony wokół Delegata Rządu RP na Kraj, jak i pion wojskowy, skupiony wokół Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Ostatecznie w 1944 r. doszło do połączenia odrębnych dotąd struktur. Sformowane zostały zespoły ludzkie, gotowe do podjęcia działania na Ziemiach Nowych, natychmiast po ich zajęciu przez wojska polskie.

Rozwój sytuacji wojennej, wkroczenie wojsk sowieckich najpierw do Polski, następnie na ziemie niemieckie, towarzyszące temu represje władz sowieckich wobec polskiego podziemia, spowodowały zasadniczą modyfikację realizowanej koncepcji. Niezależnie jednak od tego, zainstalowane przez Związek Sowiecki w Polsce władze komunistyczne, wykorzystały w znacznym stopniu dorobek Polskiego Państwa Podziemnego w odniesieniu do zagospodarowania Ziem Nowych. Utworzone Ministerstwo Ziem Odzyskanych było kierowane w większości przez ludzi, którzy od 1939 r. w ramach Polskiego Państwa Podziemnego przygotowywali zasady i metody zagospodarowania nabytków terytorialnych.
Niniejsze opracowanie kreśli kulisy tych przygotowań. Ponadto przywołuje pewną ilość zachowanych dokumentów, ilustrujących ten wysiłek.