Pisma. Tom 3. Eremita w służbie Kościoła. Memoriał do Leona X i inne dzieła. Seria: Źródła Monastyczne nr 73

Prezentowany trzeci tom pism Pawła Giustinianiego zawiera jedno z jego największych dzieł, jakim jest Memoriał do Leona X . Uzupełniamy je wydaniem kilku drobniejszych traktatów i otrzymujemy w ten sposób zbiór zawierający opuscula Pawła Giustinianiego , które teraz zyskują nową siłę oddziaływania w wygodnej i przystępnej postaci.

Memoriał do Leona X Giustinianiego i Quiriniego, przedłożony papieżowi w maju 1513 r., przechodził od ogólnych rozważań do faktów, od twierdzeń teologicznych i eklezjologicznych do konkretnych rozwiązań w Kościele, tak na szczytach, jak i u podstaw. W dziele widoczne jest oczekiwanie na nową epokę apostolską, w której Kościół powróciłby do swojej jedności, ewangelicznego ubóstwa i pierwotnej misji ewangelicznej . Autorzy, nie zdając sobie z tego sprawy, napisali tekst o fundamentalnym znaczeniu dla religijnej historii XVI stulecia, niezależnie od tego, jak został on przyjęty przez rzymską kurię w ich czasach.

Memoriał , podzielony na sześć części, jest efektem prześwietlenia sytuacji Kościoła przez dwóch mnichów, którzy - jak powiadano - z ciasnych celCamaldoli lepiej widzieli cały ogrom kościelnego świata niż papieże z uprzywilejowanej Stolicy Piotrowej. Żaden aspekt życia kurii, biskupów, kanoników, instytucji duchownych, kapłanów, wiernych, nie został pominięty w ich traktacie: oczyścić papiestwo z politycznych ingerencji i zależności; położyć kres fiskalizmowi kurii; odnowić studia kościelne, zwłaszcza nad Pismem Świętym, Ojcami Kościoła i prawem kanonicznym; wprowadzić nowy, skuteczny sposób głoszenia Ewangelii; szerzyć dzieło misyjne w Amerykach, niedawno odkrytych; położyć kres przesądom szerzącym się wśród duchowieństwa i ludzi świeckich; zreformować liturgię poprzez wprowadzenie mszału, brewiarza i kalendarza świąt wspólnych dla całego Kościoła; wprowadzić nadzór kardynałów nad biskupami; wspieranie kształcenia kapłanów i czuwanie nad nim; reforma wszystkich regularnych zgromadzeń zakonnych; regularne zwoływanie soborów powszechnych, synodów prowincjonalnych i diecezjalnych, kapituł zakonnych. Ten program "jest najszerszy i, jednocześnie, najbardziej radykalny spośród wszystkich programów reformy epoki soborowej".

Po Memoriale umieszczona została reedycja dzieła De vita activa et contemplativa . Po tym traktacie następują inne dziełka, wszystkie należące do kręgu eremickiego i monastycznego, napisane przez kamedułę z siłą i zapałem naprawdę "misjonarskim" i mające służyć temu, by ożywić w Kościele szacunek i zrozumienie dla otium anachoretów, zsyntetyzowanego i wyczerpanego w nakazie wielkiego patriarchy Benedykta: ora et labora , który Giustiniani zawsze postrzega nie tylko jako skarb Kościoła, ale również jako zasadniczy i podstawowy czynnik stymulujący krążenie duchowej krwi w Mistycznym Ciele Chrystusa.