Psychologiczne analizy procesów interioryzacji norm moralnych

W moim przekonaniu propozycja ta jest nowatorska nie tylko w literaturze słowackiej, lecz także na szerszym forum naukowym, zarówno w swej wymowie koncepcyjno-pojęciowej, metodologiczno-badawczej, jak również co do możliwości aplikacyjnych. [...] Największym jej wkładem w dziedzinie psychologii moralności jest rozwinięcie koncepcji warunków uznania postępowania człowieka w określonej sytuacji za moralnie dobre lub złe. Chcąc odpowiedzieć na pytanie o warunki i kryteria postępowania moralnie dobrego, czyli „mravnego", Autor wyodrębnia dwa paralelne wymiary analityczne struktury postępowania: przejawy zewnętrzne postępowania (wymiar behawioralny) oraz wymiar wewnętrzny, czyli wewnętrzne przeżycia związane z tym postępowaniem (intencjonalne ukierunkowanie na normę moralną, motywacja). W ten sposób myślenie o normach jako regulatorach ludzkiego zachowania zostało wzbogacone o struktury behawioralno-przeżyciowe, które stanowią podstawę systematyzacji norm na: normy wychowawcze, moralne oraz prawne. Przedmiotem regulacji w normach wychowawczych i prawnych jest przejawiane postępowanie, zaś w normach moralnych może być zarówno przejawiane postępowanie wraz z wewnętrznymi przeżyciami związanymi z tym postępowaniem (wymiary powiązane), jak i tylko samo intencjonalne ukierunkowanie na normę moralną (przeżywanie wewnętrzne niepowiązane z jej przejawem zewnętrznym). Nowością koncepcyjną tej rozprawy jest również zaproponowanie dla oceny moralnie dobrego postępowania - jako najwyższej oceny etycznej - podejścia systemowego do neutralizacji, czyli jej unieważnienia z powodów natury psychologicznej, somatycznej, neurologicznej, socjologicznej (neutralizacja porównawcza oraz aksjologiczna). Neutralizacja służy nie tylko uściśleniu oceny moralnej postępowania, lecz także stanowi jednocześnie ważny czynnik psychospołeczny towarzyszący tej ocenie w pełnieniu przez nią określonej roli wychowawczej oraz stymulującej uczenie się postępowania moralnie dobrego.

Prof. Adam Biela, Przedmowa do wydania polskiego