Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89. Tom 2

W tomie drugim: - 140 biografii i portretów przedstawicieli opozycji z całej Polski - Różne środowiska, m.in. Towarzystwa Kursów Naukowych, KOR, podziemnej Solidarności oraz niezależnego ruchu chłopskiego, wolnych związków zawodowych, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, KPN, Solidarności Walczącej, wydawnictw i pism podziemnych. Księża, artyści, dziennikarze prasy i radia "S", twórcy niezależnego ruchu harcerskiego. - 61 autorów - 410 stron, twarda oprawa

Pierwszy tom Opozycji iv PRL opublikowaliśmy w roku 2000. Dziś oddaje my do rąk Państwa tom drugi naszego Słownika biograficznego. Jest on skonstruowany według tych samych zasad co pierwszy. Tytułem przypomnienia tylko powtórzmy, że obejmuje on osoby, które przeciwstawiały się w sposób zorganizowany systemowi komunistycznemu w Polsce, przez wiele lat i bez względu na prześladowania, i które działały przede wszystkim w latach 1956-89. Każdy biogram złożony jest z dwóch części. Pierwsza zawiera najważniejsze informacje o bohaterze: datę i miejsce urodzenia, pseudonimy używane w okresie powojennym i opozycji demokratycznej, wykształcenie, miejsca pracy, przynależność organizacyjną oraz formy udziału w ruchu opozycyjnym, a także pełnione funkcje publiczne do dnia dzisiejszego. Część druga to rozbudowany opis działalności opozycyjnej, który ma charakter autorski. Słownik został ułożony wedle tzw. systemu holenderskiego każdy tom ma własny porządek alfabetyczny. W tomie drugim zamieszczamy listę biogramów tomu pierwszego. Nazwiska bohaterów z tomu pierwszego, które pojawiają się także w biogramach publikowanych w tomie drugim, zaopatrzone zostały w odsyłacze z pojedynczymi strzałkami; strzałki podwójne oznaczają, że biogram wskazanej osoby znajduje się w tomie drugim. Indeksy (osobowy i rzeczowy) zestawiamy dla każdego tomu oddzielnie. Wykorzystane w biogramach cytaty opatrzyliśmy informacją bibliograficzną poza przypadkami, gdy pochodzą one z relacji powstałych podczas pracy nad Słownikiem. Nie zestawiliśmy spisu skrótów rozwiązujemy je za pierwszym pojawieniem się w części wstępnej, następnie po raz drugi w części opisowej każdego biogramu. Dwa pierwsze tomy Słownika nie wyczerpują listy osób, które powinny się w nim znaleźć. W miarę postępu prac nad naszym wydawnictwem ta lista zresztą rozszerza się, toteż Rada Programowa postanowiła, iż Słownik będzie publikacją trzytomową zawierającą biogramy najbardziej znaczących postaci polskiej opozycji lat 1956-89 (tom I 160 biogramów, II 140). Do tomu trzeciego dołączone zostanie kalendarium wydarzeń "opozycyjnych" w tym okresie oraz całościowa bibliografia tematu. Jesienią 2002 roku w kwartalniku "Karta" ogłoszona zostanie pełna lista nazwisk osób, które zamierzamy przedstawić w Opozycji iv PRL oraz w polskiej części międzynarodowego Słownika dysydentów, przygotowywanego przez odrębny zespół redakcyjny. Chcemy poddać tę listę publicznej dyskusji, tak by możliwe było jej uzupełnienie czy skorygowanie. Biogramy oddają stan wiedzy na dzień zakończenia pracy nad tomem. Nie ma więc możliwości uniknięcia przypadków podobnych do Lesława Maleszki, który trafił do pierwszego tomu Słownika, mimo że przez cały niemal okres swej działalności w opozycji był konfidentem Służby Bezpieczeństwa co wyszło na jaw wiele miesięcy po zamknięciu tego tomu. W odpowiedzi na pytania o motywy wyboru lat 1956-89, jakie obejmuje nasz Słownik, a nie całego okresu PRL, przypominamy, że zadecydowała o tym wyraźna odrębność warunków i form działania opozycji przed rokiem 1956. Dotyczy to zwłaszcza partyzantki zbrojnej lat czterdziestych. Bardzo dobrze więc, że jak się dowiadujemy od roku 2002, co rok, ukazywać się będą przygotowane przez Instytut Pamięci Narodowej kolejne tomy słownika biograficznego konspiracji lat 1944-56. To, że oba te słowniki powstają odrębnie, uważamy za naturalne tak różnych okresów historycznych dotyczą. Po zakończeniu obu przedsięwzięć warto będzie z pewnością zestawić losy nonkonformistów w całym okresie Polski komunistycznej. Pierwszy tom Słownika potwierdził, iż dokumentowanie historii opozycji w PRL może dać efekt nie tylko interesujący poznawczo, ale też bardzo emocjonujący. Kto i w jaki sposób został przedstawiony w tamtym tomie stało się tematem wielu dyskusji, czasem bardzo gwałtownych. Także dlatego chcemy dobitnie powtórzyć: wszystkie tomy Słownika są równorzędne. Osoby z drugiego tomu nie są mniej ważne od przedstawionych w pierwszym, osoby z trzeciego będziemy traktować na równi z poprzednimi. Nie było i nie ma żadnego innego kryterium wyboru niż stopień przygotowania biogramów poszczególnych osób. Wszystkim osobom zaangażowanym w pracę nad drugim tomem serdecznie dziękujemy. Mamy nadzieję kontynuować tę współpracę przy tomie następnym. Dziękujemy także tym, którzy zechcieli podzielić się z nami swoimi uwagami o pierwszym tomie Opozycji w PRL. Wiele z nich znajduje swoje odbicie w tomach następnych.

maj 2002 Zbigniew Gluza, Jan Skórzyński