Zeszyty z metafizyki 1. Monistyczna i dualistyczna interpretacja rzeczywistości

"Zeszyty z metafizyki" są zaadresowane do wszystkich, którzy badając różne aspekty otaczającej nas rzeczywistości fundamentem swej wiedzy o świecie i człowieku chcą uczynić filozofię realistyczną. Pierwszy "Zeszyt z metafizyki" pozwala zrozumieć, czym owa filozofia realistyczna - metafizyka - jest. Dostarcza informacji na temat pierwszych europejskich interpretacji świata i człowieka: monistycznej i dualistycznej.

Fragment
Nazwa "metafizyka" jako określenie dyscypliny filozoficznej pojawiła się dość przypadkowo. Pochodzi ona prawdopodobnie od Andronikosa z Rhodos, scholarchy i komentatora pism Arystotelesa, jedenastego kierownika Likejonu, który żył w I wieku przed Chrystusem (Szerzej na ten temat pisze k. Leśniak we wstępie do Metafizyki Arystotelesa, Warszawa 1983, s. XI-XXX; zobacz Ph. Merlan, On the Terms "Metaphysics" and "Being-qua-Being", "Monist" 52 (1968), s. 174-194; por. P. Jaroszyński, Spór o przedmiot "Metafizyki" Arystotelesa, "Roczniki Filozoficzne" 31 (1983), z. 1, s. 94, przyp. 3.). Andronikos, porządkując bogatą spuściznę dzieł Arystotelesa, umieścił zbiór XIV ksiąg po Fizyce, w których mówił Arystoteles między o przedmiocie i celu filozofii, o substancji, o pierwszej przyczynie, o pierwszym poruszycielu, o pierwszych zasadach i przyczynach i o wielu innych sprawach. Zbiór tych tekstów ze względu na porządek ułożenia określił nazwą księgi o metafizyce, co w języku greckim oznaczało wyrażenie ta meta ta physika.

Z czasem termin metafizyka utrwalił się jako określenie filozofii Arystotelesa, która zajmuje się poszukiwaniem pierwszych przyczyn oraz istotnych właściwości dla konkretnie bytujących rzeczy danych nam w doświadczeniu empirycznym.

Zanim jednak zadomowiła się na stałe nazwa metafizyka i została wprowadzona do kanonu nazw dyscyplin filozoficznych, funkcjonowały już w starożytności takie nazwy jak teologia, która oznaczała naukę o bycie najdoskonalszym (pierwszym poruszycielu - Absolucie) czy prote philosophia (filozofia pierwsza), badająca pierwsze przyczyny wszechrzeczy.

We współczesnej literaturze filozoficznej spotykamy najczęściej takie nazwy, jak: teoria bytu czy ontologia (od Christiana Wolffa) (Zaznaczyć jednak należy, że dla Wolffa ontologia to nauka o tym, co możliwe, zaś metafizyka o tym, co realne. Termin ten wprowadził wiele zamieszania i niejasności do właściwego rozumienia metafizyki i jej przedmiotu. Stąd takie nazwy jak: "ontologia Ingardena", "ontologia Leśniewskiego"itp., zdają się sugerować, jakoby poruszane zagadnienia były z dziedziny metafizyki, tymczasem są to najczęściej zagadnienia z dziedziny podstaw logiki czy teorii poznania. Nazwa to on (byt) została tu użyta na określenie "przedmiotu" (a właściwie konstruktu) logiki czy teorii poznania. Metoda zaś badania tego przedmiotu niewiele m wspólnego z metodą badań metafizycznych.), jako synonimy nazwy metafizyka.

W dzieje metafizyki na stałe wpisały się nazwiska niektórych filozofów tak starożytnych i średniowiecznych, jak nowożytnych i współczesnych. Należy tu więc wymienić Parmenidesa, którego historycy nazywają ojcem metafizyki ze względu na jego pierszą w dziejach filozofii definicję bytu, dalej Platona, Arystotelesa (starożytność), Awicennę, Tomasza z Akwinu, Dunsa Szkota (średniowiecze), Suareza, Kartezjusza, Kanta, Hegla, Heideggera, Gilsona, Krąpca (współczesność) i innych.

Metafizyka jest więc synonimem filozofii realistycznej, zapoczątkowanej przez Arystotelesa, w której dąży się do rozumiejącego poznania konkretnie bytujących rzeczy poprzez wskazanie na ostateczne przyczyny ich istnienia i działania (Dziś spotykamy się często z używaniemnazwy "metafizyka" w różnych tradycjch filozoficznych (kantyzm, fenomenologia, egzstencjalizm, filozofia analityczna i inne). Termin ten używany jest także w różnych kontekstch pozafilozoficznych (poezja metafizyczna, sztuka metafizyczna, metafizyka przestrzeni itp.). Należy jednak zaznaczyć, że przenoszenie nazwy "metafizyka" poza obszar filozofii realistycznej: arystotelesowsko-tomistycznej, a więc na przykład na teren filozofii podmiotu (Kant), świadomości (Husserl), języka (analitycy) czy procesu (Whitehead) oraz wszędzie tam, gdzie przedmiotem filozofii jest analiza poznania, języka, świadomości czy sama egzystencja, a nie konkretnie bytujący przedmiot w aspekcie jego istnienia, jest nadużyciem tej nazwy i prowadzi do wielu nieporozumień i deformacji).