Zeszyty z metafizyki 6. O przyczynach, partycypacji i analogii

Świat, w którym żyjemy, zaskakuje nas bogactwem swej różnorodności i złożoności. Człowiek, który z natury dąży do poznania otaczających go rzeczy chce też rozumieć to co poznaje. Jednym z etapów rozumiejącego poznania jest odkrycie uprzyczynowanego oraz analogicznego sposobu bytowania rzeczy. Związki przyczynowe czyli relacje przenikają każdą rzecz i zachodzą pomiędzy rzeczami. Nie są one czymś co jest przed rzeczą, ale są następstwem powstałej rzeczy. Wraz z wyprowadzeniem przez twórcę lub Stwórcę rzeczy do istnienia, zastają one naznaczone różnorodnym rodzajem przyczynowania, które ujawnia się do doborze materii, formy czy celu dla powstałej rzeczy. Z drugiej strony, świat w którym żyjemy urzeka nas swoją różnorodnością. Każda rzecz jest niepowtarzalna, inna, nieredukowalna a zatem analogiczna. Poznać rozumiejąco daną rzecz to właśnie odczytać owe różnorakie rodzaje przyczyn i odkryć analogiczny sposób bytowania rzeczy. Tylko sprawny rozum ludzki, wyćwiczony w poznaniu metafizycznemu, może owe niewidoczne związki i zależności odkrywać, nazywać i ukazywać. Ten typ poznania, który pozwala nam dotrzeć nie tylko do przyczyn najbliższych ale i ostatecznych wszech rzeczy, jest szczególnie ważny dla poznania filozoficznego. Dzięki bowiem niemu człowiek w pełni spełnia się jako istota rozumna.